Op zondag 22 april ontvangt Oud-Turnhout als vierde gemeente in Vlaanderen officieel het kwaliteitslabel van stiltegebied voor De Liereman.

Druk druk. We hebben het allemaal druk. Ook Christa Truyen, educatief medewerkster van Vormingplus Kempen, en Leo Van Miert, schepen van Ruimtelijke Ordening in Oud-Turnhout. Misschien net daarom dat ze de noodzaak van stilte en rust aanvoelen. Enthousiast pleiten ze voor een integrale benadering ervan in het lokale beleid.

Wat is het Stilteplatform precies?

Christa: Zo’n zes jaar geleden stelden we ons vanuit Vormingplus Kempen de vraag welke maatschappelijke waarde stilte en rust in de Kempen nog hebben. Al snel vonden we partners. De gemeente Oud-Turnhout had met De Liereman een potentieel stiltegebied en was al een partner van Waerbeke, een sociaal-culturele beweging rond stilte en rust in Vlaanderen. Samen met  Natuurpunt Educatie en het kunst- en erfgoedcentrum Hofke van Chantraine  brachten we mensen uit heel verschillende sectoren die allemaal op hun manier iets hebben met stilte en rust, samen in een klankbordgroep.
Uit de visie die Waerbeke uiteenzette, bleek dat stilte, buiten het akoestische, tal van kwaliteiten heeft die een raakvlak hebben met verschillende beleidsdomeinen. Helende, esthetische en ecologische kwaliteiten zijn maar enkele voorbeelden.

We waren ervan overtuigd dat in tijden van drukte en snelheid het nodig is om aandacht te besteden aan zo’n kostbaar goed. Vanuit de klankbordgroep is het Stilteplatform ontstaan dat zich tot doel stelt om de praktijkgemeenschap rond stilte en rust in de Kempen verder te ontwikkelen met Oud-Turnhout als thuisbasis.

Wat was voor Oud-Turnhout de drijfveer om mee op de stiltekar te springen?

Leo: Met De Liereman hebben we een schitterend natuurgebied dat gekend is tot over de gemeentegrens heen. Meer en meer mensen die de dagdagelijkse drukte willen ontvluchten, vinden ernaar de weg. Om te vermijden dat het gebied slachtoffer van het eigen succes zou worden, kwam het besef dat we het moesten vrijwaren. We lieten geluidsmetingen uitvoeren om het label van stiltegebied te kunnen aanvragen. Die draaiden zeer positief uit. Maar om het label te krijgen, moet je binnen je gemeente een draagvlak creëren. Want een stiltegebied schrikt een beetje af. Betrokkenen in het gebied voelen dit vaak aan als een dreigement en vrezen nog meer beperkingen. Wat helemaal niet zo is: zo verandert er niets aan de activiteiten die eigen zijn aan het gebied. Ik denk bijvoorbeeld aan landbouw en zachte recreatie. Ook de eigendomsstructuren komen niet in het gedrang. Dat alles moet in eerste instantie aan de bevolking kenbaar gemaakt worden.

Hoe heeft Oud-Turnhout een draagvlak gecreëerd?

Leo: Samen met Vormingplus lanceerden we in het kader van de landelijke campagne Cultuur van de Stilte vanuit het gemeentebestuur een oproep aan de inwoners om in de vorm van tekst of fotomateriaal weer te geven wat stilte en rust voor hen betekent. De talrijk binnengekomen werkjes hebben we tentoongesteld. We waren aangenaam verrast door de massale respons. Ook door het aantal bezoekers en hun interesse. Van die gelegenheid hebben we gebruik gemaakt om de bevolking te informeren over het stiltegebied en de metingen.

Christa: Uniek was ook de samenwerking over de verschillende sectoren heen. Dat illustreert dat stilte en rust verbindend kan werken, dat het een gemeenschappelijk onderwerp is. Ook de betrokkenheid van de vrijwilligers was interessant. Zo is het de bedoeling van het stilteproject om een netwerk te laten groeien. Op verschillende beleidsdomeinen, maar ook op verschillende niveaus: het politieke beleid, de organisaties en de bevolking. Het zou mooi zijn als zowel bevolking als beleid de kwaliteiten van stilte en rust weten te appreciëren. Uiteindelijk heeft iedereen iets met stilte te maken. Het is levensnoodzakelijk om verder te kunnen.

Wat zijn de kenmerken van een stiltegebied?

Leo: Een afgebakend gebied, eventueel voor uitbreiding vatbaar, dat we willen beschermen omwille van de kwaliteiten die het vandaag heeft. Alle activiteiten die eigen zijn aan het gebied, kunnen blijven plaatsvinden. Ik noem enkele voorbeelden: een landbouwer die met zijn tractor rijdt of een jager met zijn jeep, een blaffende hond op een erf. Dat zijn allemaal gebiedseigen geluiden die er van oudsher aanwezig zijn. Maar in De Liereman horen geen quads thuis of is een uitbreiding van weekendhuisjes niet op zijn plaats. Storende geluiden en effecten trachten we te weren. Let wel, een stiltegebied kan ook in de stad liggen. Het begijnhof in Turnhout of de priorij van Corsendonk kunnen een stiltegebied zijn. In een stiltegebied is het aangenaam toeven en blijft het akoestische binnen de perken.

Christa: Het gaat om een uiterlijke plaats waar je naartoe kan gaan om innerlijk tot rust te komen.

Wat zijn de toekomstplannen met het stiltegebied?

Leo: We hebben hierover contact met de buurgemeenten. Onze regio heeft erg veel potentieel. Denk maar aan de bossen van de Kolonie in Hoogstraten, het vennengebied in Turnhout, de Staatsbossen in Ravels, De Zeshonderd in Arendonk, Corsendonk, Kasterlee, het provinciaal domein in Retie, en zo naar de Nederlandse grens. Mochten we dat gebied helemaal kunnen laten erkennen als stiltegebeid, dan hebben we opnieuw de stille Kempen (glimlacht). Al zie ik dit meer als een gezondheidsgebied. Serieus: het is een droom van me om dat verder vorm te kunnen geven.

Leo, jij bent pleitbezorger van aandacht voor stilte in elk beleidsdomein. Hoe zie jij dat?

Leo: Het label stimuleert ons om rekening te houden met het accent stilte in de verschillende beleidsaspecten. Neem nu ruimtelijke ordening. Waarom geen woonwijk ontsluiten via een kleine weg langs een beek? Zo worden missing links met elkaar verbonden en kunnen mensen op enkele meters van hun woning de drukte ontvluchten via trage wegen. Oud-Turnhout telt momenteel drie trage wegen. Die zijn onverhard en enkel toegankelijk voor zwakke weggebruikers. Het is de bedoeling het aantal trage wegen te vermeerderen. Zo willen we een fietsverbinding van Arendonk naar Turnhout zonder drukke wegen te gebruiken. Dit trage wegenbeleid wordt mee ondersteund door de provincie.

Welke rol vervult Vormingplus Kempen als trekker van het Stilteplatform?

Christa: Vormingplus vervult in de Kempen de rol van coach, ondersteuner en stimulator. Zelf wordt Vormingplus Kempen gecoacht door Waerbeke.

Leo: Die coaching heb je in het begin zeker nodig. Het is ten slotte een domein dat door weinigen gekend en erkend is. Dankzij Vormingplus hebben we in Oud-Turnhout de neuzen in dezelfde richting kunnen zetten.

Christa: Ook het Openbaar Zorgcentrum (OPZ) in Geel ging zich verdiepen in het thema. Bij renovatiewerkzaamheden zijn er een stille tuin en ruimte aangelegd. Dat is de start geweest van een werking rond stilte en zingeving. Zo worden er stiltewandelingen georganiseerd voor patiënten en personeel. Ondertussen is ook voor het Plattelandsproject de Merode stilte en rust een belangrijk thema geworden. Samen met partners organiseerden we een inspiratiedag. Daaruit bleek dat er een draagvlak bestaat voor een verdere werking hierrond. In het Turnhouts Vennengebied is er op 8 en 9 september het Festival van de Stilte in het kader van Turnhout 2012. Het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is één van de partners.

Hoe kunnen organisaties in het stiltekader een beroep doen op Vormingplus?

Christa: Met de actie ‘De toon van de tijd’ doen we een aanbod van stilte- en rustactiviteiten aan verenigingen. Zo kunnen ze proeven van stilte en rust in alle toonaarden. Maar net zo goed gaan we samenwerkingsverbanden aan.  Momenteel organiseren we met SPK, VKW Kempen en SPES-forum (Spiritualiteit, Economie en Samenleving) een aantal workshops over stilte en leiderschap.

Hoe past het stilteproject in de missie van Vormingplus Kempen?

Christa: Eén van onze doelstellingen is de vinger aan de pols houden, inspelen op maatschappelijke noden en behoeften. Vanuit verschillende hoeken merkten we de nood aan stilte en rust. Ook is het onze rol om mensen te informeren over wat er bestaat rond het thema. Zo is er onze publicatie Stilte, Rust en Ruimte in de Kempen en de website www.destillekempen.be. Ook willen we mensen sensibiliseren en ze bij elkaar brengen waardoor er samenwerkingsverbanden kunnen ontstaan.

Om af te sluiten: wat betekent stilte en rust voor jullie persoonlijk?

Leo: (overtuigend) Mijn tuin. Niet meteen de fysieke rust, maar de rust die uitgaat van het snoeien van m’n fruitbomen en verzorgen van m’n rozen. Ik geef grif toe: door het stilteproject heb ik leren kijken. Zo was ik onlangs in De Liereman om de staat van de wegen op te meten. Ik stond te kijken op een landbouwer die aan het ploegen was. Geleidelijk aan zie je het veld zwart worden en de vogels neerstrijken. Dat was een moment van rust.

Christa: Door met het project bezig te zijn, begin je inderdaad op een andere manier te kijken en te beleven. Ik herleef in de natuur. Maar vaak gaat het ook om hele kleine mooie dingen die je leven kwaliteitsvol kunnen maken. Zo werkte ik vroeger op de twaalfde verdieping van een gebouw in Antwerpen. Ik genoot er van de fantastische zonsondergangen. Die waren monumenten van stilte voor mij.