We trokken in het Turnhoutse cultuurhuis de Warande naar die plechtigheid, die bijgewoond werd door een ferme delegatie van het stadsbestuur: burgemeester Eric Vos (T.I.M.), schepen voor gelijkekansenbeleid Peter Segers (sp.a) en schepen voor socioculturele vorming en (volwassenen)onderwijs Marc Boogers (Groen). Mooi, een stadsbestuur dat het belang van een goede integratie erkent en dat ook toont.

Praten én luisteren

Burgemeester Vos onderstreepte dat. “Als stadsbestuur ijveren wij voor een warme samenleving, waar iedereen in harmonie met de anderen kan leven. We kunnen daar veel impulsen voor geven, maar uiteindelijk zijn het de bewoners zelf die het moeten doen. In een stad als Turnhout is dat niet altijd even gemakkelijk. Als ik de getallen even mag afronden:we wonen er met 42.000 mensen van wie 36.000 Belgen. In totaal zijn er 125 verschillende nationaliteiten in Turnhout. Om harmonieus te kunnen samenleven, moet je in de eerste plaats kunnen communiceren zodat je mekaar kunt begrijpen, in alle betekenissen van het woord. Taal is vaak een grote barrière. Nederlands spreken is de eerste, en wellicht meteen ook de moeilijkste stap naar integratie. Pas als je de taal spreekt, kan je opkomen voor jezelf en voor je lotgenoten. Ik besef dat daar moed voor nodig is, en doorzettingsvermogen. Daarom bewonder ik de mensen die het project ‘Changemakers’ hebben doorlopen en als gevolg daarvan vandaag een Oscar overhandigd krijgen. Zij bewijzen dat ze echte ‘changemakers’ zijn: mensen die een mondje willen meepraten, die geïnteresseerd zijn in onze maatschappij, die inspraak willen, die willen participeren en die ideeën willen aanreiken om situaties te veranderen en te verbeteren. Het stadsbestuur is trots op hen.”

Geen ivoren toren

De burgemeester ging nog een stap verder. “Maar integratie is een verhaal met twee kanten. Dat nieuwe Belgen de taal moeten leren, is één zaak. Maar dan verwachten we van diegenen die hier geboren en getogen zijn natuurlijk wel dat ze openstaan voor wat de mensen met een vreemde origine zeggen. Om te communiceren moet je immers met twee zijn. Als de ene de inspanning wil doen om te praten, moet de andere bereid zijn om te luisteren. Dan alleen werkt het en komen we tot een mooi resultaat. Dat wordt niet altijd voldoende benadrukt. Het is dus minstens even belangrijk dat wijzelf, en ik bedoel niet alleen het stadsbestuur maar de hele bevolking, er ons voortdurend van bewust zijn hoe belangrijk het is naar anderen te luisteren. Er zijn plaatsen in deze stad waar op dat vlak al veel inspanningen geleverd zijn. ‘
‘Ik denk bijvoorbeeld aan de bibliotheek en aan de Mondiale Raad. Maar ik wil de ‘changemakers’ ook wijzen op initiatieven die misschien minder goed gekend zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld lid worden van burgerbewegingen. Die laten regelmatig hun stem horen. Ze geven regelmatig signalen en boodschappen aan het stadsbestuur. We vinden dat erg waardevol. Maar je kan ook nog een stap verdergaan. Vergeet niet dat je zelf ook contact kan opnemen met het stadsbestuur. Wij staan daarvoor open. Wij zitten niet in een ivoren toren.”

Wouter Verstraete is de projectcoördinator van Changemakers in Vlaanderen. “De bedoeling van dit project was de stem van etnisch culturele minderheden sterker te laten klinken op plaatsen waar de samenleving vormgegeven wordt, zoals bijvoorbeeld in wijkverenigingen of adviesraden. ”
“In totaal hebben 1.200 mensen deelgenomen aan het project. Het waren zowel studenten als werknemers, ouderen als jongeren, migranten van de eerste, tweede en derde generatie. De groep was bijzonder verscheiden. Het enige gemeenschappelijke gegeven was de migratieachtergrond die ze allemaal hebben. En natuurlijk de wil die ze hadden om dingen te veranderen. Er is wat dat betreft immers nog veel werk te verrichten. In onze maatschappij vallen nog steeds te veel mensen uit de boot. Te veel stemmen worden niet gehoord. Mekaar willen begrijpen, is de beste manier om de samenleving te verbeteren. Want we kunnen allemaal van mekaar leren. De changemakers beseffen dat. ”

Soms frustrerend

Opvallend is dat een vrij groot percentage van de changemakers ervoor kiest om zijn stem permanent te laten horen. Wouter Verstraete: “Daar zijn we trots op. Het is op zich al een prestatie om deel te nemen aan een activiteit van Changemakers. Zoals reeds gezegd, is daar moed en doorzettingsvermogen voor nodig. Maar 168 changemakers hebben ervoor gekozen om hun stem permanent te laten horen. 168 mensen zijn effectief gaan zetelen in de ene of andere adviesraad, waar ze op regelmatige tijdstippen en op structurele basis hun stem kunnen laten horen.”

Wouter Verstraete stak de aanwezige changemakers tot slot nog een hart onder de riem. “Dit project eindigt nu, maar dat wil niet zeggen dat je de vaardigheden die je hebt geleerd niet kan blijven toepassen. Blijf ze gebruiken. Ik weet dat het frustrerend kan zijn je stem te laten horen, want soms wil niemand luisteren. Daar moet je tegen vechten. Laat dat je nooit ontmoedigen. Want de keren dat er wél geluisterd wordt, maken het de moeite waard. Dank dus voor jullie inzet. En geef nooit op.”

Kempens succes

Na Wouter Verstraete nam zijn collega bij het Minderhedenforum, Simona Bartošová, het woord. Zij was de lokale projectmedewerker voor Changemakers in de regio Kempen en Antwerpen. Ze toonde het regionale succes van het project aan.
“In de Kempen alleen namen 40 personen minstens één keer deel aan een activiteit. Er werden 50 activiteiten georganiseerd. We werkten rond verschillende thema’s: verkiezingen, discriminatie, onderwijs, sociale media, sociale vaardigheden, buurtwerk en het belang van maatschappelijke participatie en beleidsparticipatie. De methodiek verschilde. Soms organiseerden we lezingen, soms debatten, soms nodigden we gastsprekers uit, dan weer kozen we voor de formule van workshops en af en toe namen we ook deel aan activiteiten van bevriende organisaties. Op al die plaatsen hebben changemakers hun stem laten horen. Dat gebeurde ook in de Mondiale Raad in Turnhout, in de Cultuurraad in Geel, in de Derdewereldraad in Westerlo en op het IROJ (Intersectoraal Regionaal Overleg Jeugdhulp).”

Verrijkende ervaring

Na het officiële gedeelte nodigde Simona Bartošová de aanwezige burgemeester en schepenen uit voor ‘le moment suprême’: de uitreiking van de Oscarattesten. Een twintigtal changemakers namen hun attest persoonlijk in ontvangst. Nieuwsgierig als we zijn, vroegen we twee van hen om een reactie.
Mohammed Ali uit Irak: “Ik ben inderdaad een naamgenoot van de legendarische bokser,” zegt hij. “Ik woon nu vier jaar in Turnhout.” Ik complimenteer hem met zijn zéér goed Nederlands. “Zowat het eerste wat ik deed als ik hier aankwam, was me inschrijven voor een cursus Nederlands. Daar heb ik nog geen moment spijt van gehad. Het heeft me geholpen bij alles: in de eerste plaats bij het vinden van een job. Toen ik hoorde van ‘Changemakers’ schreef ik me in voor een project rond stadswerking en stadsstructuur. Zo leerde ik hoe de zaken hier in mekaar steken en hoe alles georganiseerd is. Ik vind dat belangrijk. Je stem laten horen, heeft immers pas echt effect als je ze in het juiste gezelschap of de juiste organisatie kunt laten horen. Dat weet ik nu. En als ik het nodig heb, kan ik er gebruik van maken. Ik nam aan een aantal activiteiten van Changemakers deel, maar juist omdat ik een job heb, was het niet altijd gemakkelijk om me vrij te maken. Toch was het een verrijkende ervaring.”

Thuisvoelen

Zo denkt ook Anna Cupani uit Italië erover. “Ik ben een passante. Ik heb al op verschillende plaatsen gestudeerd, gewerkt en gewoond. Ik werk samen met de universiteit van Londen en via een Europees project ben ik nu voor een paar jaar in Turnhout. Maar zelfs al weet ik dat mijn verblijf hier slechts tijdelijk is, dan nog wilde ik mijn gastland zo goed mogelijk kennen. Ik wilde vooral een beter inzicht krijgen in de ingewikkelde staatsstructuur die België heeft en hoe de verkiezingen hier worden georganiseerd. Het was een erg boeiende tijd en de verkiezingen waren net een hot item. Want toen ik hier aankwam, was er geen regering”. Ook Anna spreekt verbluffend goed Nederlands. “Dat is nodig. Doordat ik veel reis is mijn Engels behoorlijk goed. Maar goed Engels spreken, is nog altijd niet genoeg om de cultuur in Vlaanderen te kunnen doorgronden. Daarvoor moet je Nederlands spreken. Pas als je begrijpt waar je buren het over hebben, waar mensen op de radio en tv over praten, wat je collega’s op het werk vertellen… kan je ten volle meegenieten van wat een samenleving te bieden heeft. Changemakers heeft daar ook toe bijgedragen. Je kan je pas echt ergens thuisvoelen als je de wereld begrijpt waarin je je 24 uur per dag en 7 dagen per week beweegt.” ?

Tekst: Roel Sels